შტრიხები ვოვა ვეკუას პორტრეტისათვის (I ნაწილი)

თამაზ შოთაძე

"კარგ ყმად ვინა ვთქვათ, ვოჟებო,
ნათქვამი არა გვრცხვენოდეს,
მსმენლის გულს აბორგოვებდეს,
არავის არა სწყენოდეს"...

ვაჟა-ფშაველა

ქართული სულის ამბოხი

“თავს დასტრიალებს ქართულ მიწას, ძვლებით გაპოხილს,
სული ქართული, გაჟღენთილი ვნებით, ამბოხით,
ვერ ეგუება უძრაობას მიწყივ მბორგავი,
უტეხი, მტკიცე, ქედუხრელი, შეუბორკავი”.

ალმანზორ თავაძე

ერის უკვდავი სული მისსავე წიაღში ერთეულსა და ყველაში ცოცხლობს და გარკვეულ ისტორიულ პერიოდში ერთობლივ ძალმოსილებას იძენს... ასეთი პერიოდი ახლახან ვიხილეთ, 80-იანი წლების ბოლოსა და 90-იანის დასაწყისში, როცა დიადი მიზნისათვის აზვირთებულმა ქართველმა ხალხმა, სულ მოკლე დროში, იმპერის ჯებირები მილეწ-მოლეწა, თავისუფლების ელვარე სხივით ჩამოქუფრული ცის კაბადონიდან ღრუბლები მიჰყარ-მოჰყარა და ქვეყნის დამოუკიდებლობის მზე გამოაბრწყინა.

თავისუფლება ძლიერთა და გონიერთა ხვედრია,-ქვეყნად სამართლის სუფევაა,-უწინარესად სანატრი, თავი და თავია კაცობისა,-კეთილშობილებისა და ამაღლებული ღირსებისა.

-და ფეხზე დადგა საქართველო მოფრიალე, შინდისფერი დროშებით ხელში.

მართალია, ამ პროცესს ახლდა კატაკლიზმები, კაენის სულის აღზევება, უდანაშაულო ადამიანთა სისხლი და ცრემლი-დიდი მსხვერპლი, მაგრამ ქართული სულის მაშინდელმა დიდებულებამ ყოველივე გადასწონა... შემდგომში, ბოროტების იმპერიის ხრიკებმა, სამშობლოს წინააღმდეგ რენეგატთა და კოლაბორაციონისტთა დარაზმულობამ გააფერმკრთალა ეროვნული სულის სიდიადე, მაგრამ დასაწყისი მართლაც სულისშემძვრელად ლამაზი და ამაღელვებელი იყო. და იგი მუდამ იქნება გზამკვლევი თავისუფლებისათვის სამომავლო ბრძოლებშიც.

ქართული სული-ისტორიის ქარტეხილებში უმეტესად გაბრწყინებული, აზრის ძალმოსილებით გალაღებული, დროდადრო დათრგუნულიც, მაგრამ წმინდა გენით მუდამ შემართული, ქედუხრელი, ღვთიური ცეცხლის მატარებელი, სიკეთით მადლმოსილი, დიდებულობით მირონცხებული...-მომთმენი, მაგრამ ავ-კარგის ჩინებული მცოდნე, ადამიანური ღირსების მოტრფიალე,-ამ ბოლო საუკუნეების მანძილზე განუწყვეტლივ ეძებდა თავის ჭეშმარიტ ადგილს თავისუფალ ერთა შორის და როცა წითელ იმპერიას ძალადობის საყრდენი ოდნავ კი მოეშალა, გოროზად მუშტშემართული ამოიმართა და მოითხოვა სამართალი-უძველესი სახელმწიფოებრიობის მქონე ერის თავისუფლება!

წითელი იმპერია ადამიანთა საზოგადოების ყველაზე უკეთესი ფორმაციის პრეტენზიით არსებობდა და დემაგოგიური პოსტულატებით ჰფენდა აზრებს კაცობრიობის ბედნიერ მომავალზე, სინამდვილეში კი, როგორც მას უწოდებდნენ, ხალხთა საპყრობილეს წარმოადგენდა, სამართლიანი იყო საბჭოთა კავშირის დაშლისკენ მიმართული ყველა ძალისხმევა და ამ უდიდესი მნიშვნელობის საქმეში საქართველომ მოწინავე როლი შეასრულა, რაც, ისტორიულ გარემოებებთან ერთად, თავისუფლების ქართველ ჯარისკაცთა, ცალკეულ პიროვნებათა თავდადებისა და მამულიშვილური ღვაწლის ნაყოფია.

უქსკურსი უახლოეს ისტორიაში:
იმპერიული რუსიზმის არსი აშკარად გამოვლინდა 1978 წლის 14 აპრილს, როცა საქართველოსთვის სახელმწიფო ენად რუსულის შემოღების დადგენილება უნდა მიეღოთ. ქართული სულის აშკარა ამბოხის გამოვლინებად იქცა ახალგაზრდობის მანიფესტაცია უნივერსიტეტიდან მთავრობის სახლამდე და იქ, რუსთაველის პროსპექტზე გრანდიოზული შეკრება ქართული ენის სახელმწიფოებრიობის შენარჩუნების მოთხოვნით. ერის სულმა თავისი გაიტანა და ეს უკვე პატარა ბზარი როდი იყო სსრკ-ს მონოლითში.

წითელი არმიის სამხედრო მანევრების შედეგად გარეჯის უდაბნოში უძველესი სამონასტრო კომპლექსებისადმი საფრთხის შექმნა საქართველოში საყოველთაო მსჯელობის საგანი გახდა და მაშინ ფართო საზოგადოებრიობამაც გაიგო, რომ საბჭოთა კავშირის ხელისუფალთათვის საქართველოს და თუნდაც სხვა რომელიმე რესპუბლიკა (რუსეთის გარდა) დაბალ ღობესაც კი არ წარმოადგენდა, მაგრამ ქართულმა საზოგადოებრივმა აზრმა, ეროვნული სულის სიმტკიცემ ძალმოსილება შეიძინა და აიძულა “მრავალთავა ურჩხული” ლმობიერებისათვის მოეხმო. იმ დროს ღირებულებები ჯერაც თავდაყირა იყო წითელ საქართველოში: რენეგატს მამულიშვილი ერქვა, მამულიშვილს-სარეველა, მონობას-თავისუფალი შრომა, თავისუფალ შრომას-დანაშაულებრივი საქმიანობა, რაც ქურდობაზე უფრო მკაცრად ისჯებოდა (ახლაც არ არის ნაკლებად აღრეული ყოველივე-ფსევდოდემოკრატთა ხელისუფლების ძალადობამ უკიდურეს ფორმებს მიაღწია, მაგრამ სარწმუნოა, რომ ხალხი უფრო ერკვევა ავ-კარგში).

იმპერია განსაკუთრებით თავისუფალ სიტყვას ემტერებოდა, რათა ძალადობაზე აგებული ბოროტების მოჩვენებითი სათნო ფასადი და აშმორებული უკანა ხედი თავისუფალ სიტყვას სააშკარაოზე არ გამოეტანა,-დიდებული მომავლის მიტი არ გაეცამტვერებია. მართალია, თავისუფალი სიტყვის გამო “მოძმე” ერების საუკუეთესო შვილნი იტანჯებოდნენ და იხოცებოდნენ საპატიმროებსა და ფსიქიატრიულ საავადმყოფოებში, ისინი მაინც ამბობდნენ სათქმელს! მაინც ებრძოდნენ წითელ ურჩხულს-მრავალთავა ჰიდრას, კპცკ-ის პოლიტბიურო რომ ერქვა! ეს იყო უმეტესობისათვის წარმოუდგენელი, გაუგონარი და მიუღებელი ბრძოლა, რადგან ეშინოდათ, მათაც არ მიწვდენოდათ კრემლის გრძელი ხელი, მათაც არ დაშავებოდათ რაიმე. დაცემული სიმართლის წამოწევას თითქმის ვერავინ ბედავდა და მაშინ საზოგადოებრივ ასპარეზზე გამოჩნდნენ ზვიად გამსახურდია და მერაბ კოსტავა, თანამოაზრეთა მცირე ჯგუფით, რომლებმაც ვყელას დასანახად აანთეს თავისუფლების ჩირაღდნები.

ქართული სულის ამბოხის განსაკუთრებით მძლავრი გამოვლინება იყო ქართველი ახალგაზრდების შიმშილობის აქცია თბილისში, 1988 წლის ნოემბერში, როცა აფხაზეთში, ცნობილი ლიხნის წერილის გამო მიმდინარე რთულ პროცესებთან დაკავშირებულმა საპროტესტო გამოსვლამ საქართველოს დამოუკიდებლობის მოთხოვნის სახე მიიღო. ეს იყო ნოემბრის სუსხიან დღეებში ქართველთა შემართებისა და სიმტკიცის გამოცდაც. მთელი საქართველო თანაუგრძნობდა მოშიმშილეებს, მხარში ედგა მათ და ეს უკვე თავისუფლებისათვის ბრძოლის დასაწყისად შეიძლება ჩაითვალოს.

9 აპრილს შემოჯარულმა წითელმა არაკაცებმაც ვერ შეაკრთო მთავრობის სახლის წინ შეკრებილთა სულისკვეთება. ერის სული სიმღერით შეხვდა უდიდეს განსაცდელს და ტრაგედიის შემდგეგ უფრო მიზანსწრაფულად აღიმართა იმპერიის წინააღმედგ, მაგრამ არ ეძინა მტერს, დროის შესაფერისად გარდაქმნილს, შინაგანად გამძვინვარებულს, კობრასებრ აწვდილს თავისუფლებისაკენ მსწრაფი ერებისადმი თავდასასხმელად... ბოროტებამ თვითონვე გააცამტვერა ფარისევლური მითი საბოლოო კეთილ მიზანზე-ერთა ძმურ ერთიანობაზე, როცა უმტყუნა მოთმინებამ და დასაგესლავად დააცხრა თავისი სამშობლოს დედაქალაქში, მთავრობის სახლთან შეკრებილ ქართველებს, რომელთა ერთადერთი “დანაშაული” თავისუფლების სურვილი იყო. წამებულთა სისხლში განბანილი ამობრწყინდა აისი საქართველოს თავისუფლებისა და იმპერიის ერთგულებისადმი მეხდამტეხი ძალით გაისმა მოწოდებები დამოუკიდებლობის მოსაპოვებლად.

და მაშინ საქართველოს თავისუფლებისათვის ყველაზე დიდი საფრთხის შემზადება დაიწყო აფხაზეთში. სწორედ, იქ იყო განსაკუთრებით საჭირო მახვილგონიერება და თავისუფლებისათვის შემართული სულის ძლიერება. გონიერება აფსუებთან ნათესაური ურთიერთობის განმტკიცებას, ურთიერთნდობას მოითხოვდა; საქართველოს თავისუფლებისაკენ სწრაფვას, რაც ბუნებრივი და რაც მთავარია, სამართლიანი იყო, ისინი არ უნდა დაეფრთხო, რადგან ქართველ ერს თავისუფლების სიკეთე ქვეყნის ყველა მცხოვრებისათვის სურდა და არამარტო ქართველთათვის, როგორც მაშინ იმპერიის კარნახით მტკიცება იწყეს შინაურმა თუ გარეულმა მტრებმა. სიტუაციების მართვას აფხაზეთში ავტორიტეტული, პრინციპული, ძლიერი ადამიანები სჭირდებოდა და ასეთთა შორის შემართებული საქმიანობით, ზნემაღალი თვისებებით გამოირჩა ვოვა ვეკუა, ჭეშმარიტი მამულიშვილი, აფხაზეთის მიწას ფესვებით შეზრდილი ნამდვილი სოხუმელი, სისხლი სისხლთაგანი ქართული გენისა. მას ეთქმოდა კიდეს სეფე სიტყვა, რადგან საკუთარ თავზე მეტად უყვარდა აფხაზეთი და სრულიად საქართველო, უყვარდა ძუძუმტეობითა და მორდუობით, სისხლისმიერი ნათესაობით შემომტკიცებული გააფხაზებული თანამემამულენი, აფსუები და სურდა ამ სამოთხისდარ მიწაზე ერთად ეშრომათ, ეღვაწათ ქვეყნის საკეთილდღეოდ. იგი ეძებდა საერთოს სიძულვილით გაასპიტებულ, ავად აღრენილ აფსუებშიც,-სიტყვითა და საქმით ცდილობდა ურთიერთთანხმობის მიღწევას. ეს მერაბ კოსტავას და მისი სიტყვებია, ხშირად რომ იმეორებდა მიტინგებზე და და პირად საუბრებში: “ჩვენ მაინც ვიპოვით გზას აფხაზთა გულებისაკენ”… ისინი უწინარესად ქართველობადაკარგულ თანამემამულეებს გულისხმობდნენ, რომლებიც თავიანთი აფხაზობით სამშობლოს უპირისპირდებოდნენ.

ზვიადისა და მერაბის თანამებრძოლი

”სამშობლოს სიყვარული მტკნარი ფიქციაა, თუ მისი თავკიდური არ იქნება საქმე”

კონსტანტინე გამსახურდია

ვოვა ვეკუა ინტელიგენტების ოჯახში აღიზარდა. დედა, ვარვარა (ვალია) ჭანტურია, ქართული ენის მასწავლებელი იყო-26 წელი დირექტორობდა სოხუმის და შემდეგ მე-6 საშუალო სკოლას. მამა, ვლადიმერ ვეკუა-უნარიანი, ცნობილი საბჭოთა ხელმძღვანელი მუშაკი. 1949 წელს, მათ მეორე ვაჟი, ვოვა რომ შეეძინათ, არც ისე ახალგაზრდები იყვნენ და ძეობა თავიანთი ცხოვრების უდიდეს მოვლენად აღიქვეს.

ვოვას უფროსი ძმა, ვახტანგი იხსენებს:
”ვოვას დაბადებამ ჩვენს ოჯახში დიდი ზეიმი გამოიწვია. მაშინ 6 წლის ვიყავი, მაგრამ საერთო დიდი სიხარული მეც კარგად მახსოვს... უამრავი მომლოცველი მოდიოდა... მეზობლად ბრმა ქალი ცხოვრობდა. თურმე, რამდენიმე წელიწადი იყო, რაც შინიდან საერთოდ არ გამოსულა და ისიც კი მოვიდა-მამაჩემს მოულოცა ვაჟის შეძენა... ცხადია, ყოველივე ეს ჩვენი ოჯახისადმი მაშინდელი საერთო კეთილგანწყობის შედეგი იყო… სიხარულმა, მილოცვებმა, ურთიერთსიყვარულმა ისეთ აპოგეას მიაღწია, რომ ციცქნა ვოვა “გადაავიწყდათ”. ამასობაში მეც მომინდა გამეზიარებინა საერთო სიხარული, ოჯახში რომ სუფევდა და გამომეხატა აღტაცება პატარა ძმის დაბადების გამო; ამიტომაც, მარტო რომ დავიგულე, ვტაცე ხელი, გულზე მივიკარი და უფროსებს მივაშურე: აი, ვინ მომყავს, ნახეთ-მეთქი! იმათ კინაღამ გული გაუსკდათ, არიქა, ხელიდან არ გაუვარდესო.

სხარტი აზროვნების ბავშვი იყო და სკოლაში კარგად სწავლობდა-წარჩინებით დაამთავრა. ვოვასთან ერთ კლასში იყვნენ თემურ ლორთქიფანიძე, ნუგზარ მგალობლიშვილი... სიყრმის წლებიდან მეგობრობდა სოსო ადამიასთან, თემურ მჟავიასთან.

ქუჩას, სადაც ვცხოვრობდით, თავიდან ვენეციის, მერე ბესლეთის გზატკეცილი ეწოდებოდა, ბოლოს სამსონ ჭანბას სახელი დაერქვა. არც ერთი აფსუა იქ არ ცხოვრობდა. ჩვენი სახლი და კარმიდამო გორაკზე მდგარი გადაჰყურებდა თითქმის მთელ ქალაქს. სახლის უკან, თამბაქოს ფაბრიკას მიმდებარე, მუშათა დასახლების ფეხბურთის მოედანი იყო... ვოვას ყმაწვილობისას ფეხბურთი ძალიან იტაცებდა. გარკვეული პერიოდის განმავლობაში თვითონაც კარგად თამაშობდა. მაშინდელ ინტერნაციონალურ სოხუმში, ფეხბურთის მოედანზე, ეროვნული განსხვავება რა სათქმელ-საფიქრალი იყო. თითქმის ყოველდღიური ურთიერთობა აკავშირებდა აფსუა და სხვა ეროვნების სპორტსმენებთან... იმ პერიოდიდან დაუმეგობრდა გურამ გაბისკირიას, სერგეი ბაღაპშს, ამირან ზარანდიას და სხვებს, რომელთაგან შემდგომში სეპარატისტებიც გამოვიდნენ და ეროვნულ საქმეს გმირულად შეწირულნიც. მაშინ სპორტულ მოედანზე ყველანი ერთნი ვიყავიტ და ასაკში განსხვავებაც არ არსებობდა. მერე კი ბედის ირონიამ ზოგიერთები სამკვდრო-სასიცოცხლოდ დაგვაპირისპირა ერთმანეთს.

70-იან წლებში ვოვა ქ. გორკის ავტოსამშენებლო ინსტიტუტში ჩაირიცხა. მე-3 კურსიდან სწავლა თბილისში გააგრძელა და საქართველოს პოლიტექნიკური ინსტიტუტი დაამთავრა. სამსახური დაიწყო ქ. სოხუმის პირველ ატკ-ში, გზების უსაფრთხოების ინჟინრად.

-როგორ ჩამოყალიბდა ეროვნულ მოღვაწედ და მამულიშვილად?
-ბავშვობიდანვე ძალიან ყურადღებიანი და ცნობისმოყვარე იყო. ჩვენს ოჯახში ხშირად თავს იყრიდნენ ქალაქში ცნობილი მშენებლები, ექიმები, პედაგოგები-საერთოდ მწიგნობარი ხალხი. ვოვა მათთან გაშინაურებული იყო ბავშვობიდანვე და უთუოდ ბევრ რამეს იგებდა მათგან. მერე, როცა ჩემთან მეგობრები შევიკრიბებოდით და ვმსჯელობდით საქართველოს დამოუკიდებლობაზე, რუსეთის დამპყრობლურ, ვერაგულ პოლიტიკასა და ჩვენს მოვალეობებზე, ვოვაც იქვე ტრიალებდა, გვისმენდა, ნაკლებად რომ საუბარში ჩართულიყო და არც ჩვენ გავირევდით, რადგან ჯერაც მოუმწიფებელ ყმაწვილად ვთვლიდით... მაგრამ სადა ხარ... იგი თურმე ყველაფერს იმახსოვრებდა. ჩვენი ლაპარაკი თუ მხოლოდ საუბრის თემა იყო, მისთვის ცხოვრების მიზანი გამხდარა. ჩვენსა და უფროსი თაობის წარმომადგენელთა შორის სასხვათაშორისო საუბრებიდან ვოვა თურმე მამულიშვილურ საფიქრალს ღრმად აანალიზებდა და გულში იბეჭდავდა. თანაც ბევრს კითხულობდა, თვითონაც მეგობრების ფართო წრე გაიჩინა და თანდათან აღმოჩნდა, რომ ჩვენი ვოვა განათლებული კაცი დადგა, ხასიათიც მტკიცე ჩამოუყალიბდა, ოღონდ ეს კია, რომ ძალიან გულთბილი და ლმობიერი იყო. აფხაზები უყვარდა, ბევრი აფხაზი და ბერძენი მეგობარი ჰყავდა (სხვათა შორის, დაკრძალვის დღეს ბერძნებმა დიდად დააფასეს). საერთოდაც, ვოვას ადამიანი უყვარდა,-ყველა ეროვნების ადამიანი. ამიტომაც, უფრო გულსატკენია, მესამე ძალის მიერ გაბრიყვებულმა აფხაზებმა თავიანთივე კეთილისმყოფელი, ქართველთა და აფხაზთა კარგი ურთიერთობების დამყარებისათვის თავდაუზოგავი ადამიანი რომ მოკლეს... არავის არ შეეძლო მათი საერთო სატკივარ-საწუხარისათვის ისე გაეგო, როგორც ამას ვოვა მოახერხებდა.

1987 წელს საქართველოსა და აფხაზეთშიც პირველი არაფორმალური ორგანიზაცია, ილია ჭავჭავაძის საზოგადოება ჩამოყალიბდა. იმ პერიოდში ხშირად ჩამოდიოდნენ სოხუმში მერაბ კოსტავა, ირაკლი წერეთელი, ზურაბ ჭავჭავაძე. იმ წელს დედა გარდაგვეცვალა და მერაბ კოსტავა ჩვენს ოჯახში მოვიდა, მოგვისამძიმრა. ვოვამ გამაცნო: მერაბ კოსტავააო!-დაუფარავი სიამაყის გრძნობით მითხრა. ბევრი ისაუბრეს არაფორმალური ორგანიზაციების მომავალზე. აფხაზეთის ილია ჭავჭავაძის საზოგადოება ძირითადად ჩვენს ოჯახში იკრიბებოდა. თავჯდომარე ნუგზარ მგალობლიშვილი იყო. ვოვა თაოსნობდა მიმართვებისა და მიტინგზე გამოსასვლელი ტექსტების წერას, იქვე მზადდებოდა ეროვნული დროშების ნიმუშები”.

* * *

საქართველოს ეროვნულ-გამათავისუფლებელმა მოძრაობამ 1988 წლიდან დაიწყო მიტინგები სოხუმში, რომელთა ყველაზე აქტიური წარმმართველი ვოვა ვეკუა იყო. დიდმნიშვნელოვანი , საპროგრამო სიტყვა წარმოთქვა მან 1988 წლის 3 დეკემბერს ქ. სოხუმში ილია ჭავჭავაძის საზოგადოების მიერ გამართულ მიტინგზე:

”აფხაზთაგან თქმულა: “გვირჩევნია ლომის ხახაში მოვექცეთ, ვიდრე მგლისა”. ვაცხადებ, ქართველი ერი არასოდეს წარმოადგენდა მგლების ხროვას და თუ არსებული პოლიტიკური ფორმაციის, ტოტალიტარიზმისა და დიქტატურის ახლო წარსულში საქართველოში დაბოგინობდა რამდენიმე ათეული პირსისხლიანი მგელი, იმავე დროს აქ, აფხაზეთში, იმდენივე პირსისხლიანი ტურა დაწანწალებდა და უწყოდნენ თუ არა, ორივენი ლომის ინტერესებს ემსახურებოდა.

მატერიალისტურ ჭაობში ჩაფლულ ზოოლოგიურ ნაირსახეობათა თარეშს ბოლო მოეღო. დღეს მოაბიჯებს დემოკრატიულად, თავისუფლად მოაზროვნე ქართველი ერი, რომელიც მზადაა გულში ჩაიკრას აფხაზი ძმა”.

ამა წლის სექტემბერში ილია ჭავჭავაძის საზოგადოების სოხუმის ფილიალის წევრები ვიზიტად ვიმყოფებოდით ქალაქის აღმასკომში, თბილისის გზატკეცილის სათავის სახელის უკანონოდ შეცვლის გამო. გამომშვიდობებისას ბატონმა მერაბ კოსტავამ, რომელიც იმხანად ჩვენთან ერთად იყო, არაკეთილმოსურნე აღმასკომელ მასპინძლებს უთხრა: “ჩვენ მაინც ვიპოვით გზას აფხაზი ხალხის გულებისაკენ!

სრული ჭეშმარიტებაა, ჩვენ მაინც ვიპოვით გზას აფხაზი ხალხის გულებისაკენ!

მხოლოდ ეს არის, ეს არ იქნება გზა სავარძელს ჩაბღაუჭებული კარიერისტების, მლიქვნელების, ლაქიების, ფსევდოინტერნაციონალისტების, ვაიინტელიგენტების. ეს იქნება ძნელი, ეკლიანი და ამდენადაც, სამართლიანი გზა და ჩვენ ამ გზას უსათუოდ გავივლით!

მთავარანგელოზი, წმინდა გიორგი მობრძანდება თეთრ რაშზე ამხედრებული, მარიამ ღვთისმშობლის წილხვედრ ქვეყანაში, რათა საუკუნოდ განგმიროს ბოროტების განმასახიერებელი ურჩხული. ქართველი ერი გულხედაკრეფილად არ უნდა ელოდოს განკითხვის ჟამს. ჩვენი ვალია, ჩვენი გონების, გულის და თავისუფალი ნების თვალსაწიერიდან, აფხაზ ხალხთან ერთად ავმაღლდეთ ერთიან, ურღვევ სულიერ კონსოლოდაციად. მხოლოდ ამ შემთხვევაში ვიხილავთ ჩვენ ქრისტიანობის, დემოკრატიის, თავისუფლების, დამოუკიდებლობის გარდაუვალ ტრიუმფს”.

ამონარიდი დავით ჩიტაიას სტატიიდან “კვალი ნათელი”:

”1989 წლის 8 თებერვალს მთელი საქართველო ზეიმობდა საქართველოს სამეფო ტახტზე დავით IV აღმაშენებლის აღსაყდრების დღეს. სოხუმში, ილია ჭავჭავაძის საზოგადოების ინიციატივით გადაწყდა ამ დიდი თარიღის აღსანიშნავად ჩატარებულიყო სოხუმის საკათედრო ტაძარში ლიტურგია. ვოვა ვეკუა იყო ერთ-ერთი პირველთაგანი, ვინც ითავა ეს პატრიოტული საქმე. მანვე შეიმუშავა მიმართვის ტექსტი სოხუმის მოსახლეობისადმი (ვინაიდან ეს დოკუმენტი დღეს ისტორიის კუთვნილებაა, მიზანშეწონილად მიგვაჩნია მკითხველს გავაცნოთ იგი-დ.ჩ.).

”თებერვლის 8-ში სრულდება 900 წელი საქართველოს სამეფო ტახტზე დავით IV აღმაშენებლის ასვლის დღიდან. დღეს, ქართველთა ეროვნული თვითშეგნების აღმასვლის ჟამს საქართველო დღესასწაულობს ქართველი ერის უმნიშვნელოვანეს მოვლენას. XX საუკუნე იწურება, მოაღწია მრავალტანჯულმა საქართველომ XXI საუკუნის კარიბჭემდე. მომავალში დიდი კატაკლიზმებია მოსალოდნელი, ქართველებს, როგორც არასდროს, სჭირდებათ ეროვნული სულისკვეთების გამოღვიძება. 1989 წლის 8 თებერვალს სოხუმის წმინდა ნიკოლოზის ეკლესიაში ჩატარდა პარაკლისი ქართული წირვა-ლოცვით, ქართული გალობით. სოხუმელებო! მოგმართავთ ყველას, მორმწუნესა და ათეისტს, ინტელიგენციას, მუშაკებს, გლეხებს, მოუხმეთ თქვენს გონებას, გულს, ნებას და დარწმუნდებით ამ წმინდა აქციის ჩატარების აუცილებლობაში. მთელ საქართველოში ათასობით ანთებულ წმინდა სანთლებს მოკრძალებით მივუმატოთ ჩვენი სანთელიც, საქართველოს ჩრდილო-დასავლეთიდან, აფხაზეთიდან, რომელიც განსაკუთრებულ სიკაშკაშეს შემატებს იმ სრულქმნილ ერთიან სანთელს, რომლის სახელია სამშობლო ჩვენი-საქართველო. მობრძანდით ეკლესიაში, რათა პატივი მივაგოთ ერთიანი, განუყოფელი საქართველოს სიმბოლოს –დავით აღმაშენებელს,-მისი ხსოვნის დღეს”.

1989 წლის 26 მაისს სოხუმის ნავსადგურის მიმდებარე მოედანზე (მაშინ კონსტიტუციის მოედანს უწოდებდნენ) გაიმართა გრანდიოზული მიტინგი, რომელსაც 60 ათასზე მეტი კაცი ესწრებოდა. ამ მიტინგზე ვოვა ვეკუამ და სხვა გამომსვლელებმა კვლავაც ჩამოაყალიბეს საქართველოს ეროვნულ-გამათავისუფლებელი მოძრაობის ძირითადი მოთხოვნები: აღსდგეს საქართველოს დამოუკიდებლობა, გაყვანილ იქნეს იმპერიის ჯარები ჩვენი ქვეყნიდან, აფხაზეთში შეიცვალოს საკადრო პოლიტიკა, დაიშალოს აფხაზეთის მარიონეტული მთავრობა, შეწყდეს ქართველთა დევნა-შევიწროება. მიტინგზე ითქვა, რომ აფხაზეთი საქართველოს განუყოფელი ნაწილია და ქართველები არასოდეს არ დათმობენ მას! გაისმოდა სკანდირება: გაუმარჯოს საქართველოს თავისუფლებას!

სერგი საჯაიას ბროშურიდან: “კოლხური კოშკის ლასკარი და ცხუმ-აფხაზეთი”, სადაც ბროშურის ავტორისა და ქალბატონ მანანა არჩვაძე-გამსახურდიას დიალოგია გამოქვეყნებული:

ს. საჯაია: ვოვა ვეკუა ცხუმ-აფხაზეთში ყოველთვის ბრძანდებოდა ზვიად გამსახურდიასა და მერაბ კოსტავას საიმედო დასაყრდენი... ვოვა ვეკუას “კოლხური კოშკის” აღმართიდან არ გადაუხვევია.

მ. არჩვაძე-გამსახურდია: ჩემი ძმა იყო ვოვა, ჩვენ ხშირად ვიყავით ერთად, ზაფხულში განსაკუთრებით ზღვაზე. აქაც ჩამოდიოდა “კოლხურ კოშკში”. ვოვამ ყველას დაგვწყვიტა გული. მე იშვიათად შემხვედრია ასეთი კეთილშობილი, განათლებული პიროვნება, მამულიშვილი, გამტანი, უღალატო. მე კარგად ვიცი ის ხალხი, ვინც ვოვას სახელით სპეკულირებას ცდილობს. მათ, თავის დროზე, ზვიადისა და მერაბის სახელი, როგორც გითხარით, თავიანთი პრობლემების მოსაგვარებლად გამოიყენეს.

ვოვა ბრძანდებოდა შესანიშნავი მამულიშვილი, მეგობარი, მეოჯახე, მისთვის სამშობლოზე ძვირფასი არაფერი არსებობდა. ამავე დროს, ღრმად მორწმუნე გახლდათ.

ჩვენი ვოვას ზნეობრივი გმირობა, განსაკუთრებით 1989 წლის მოვლენებში გამოვლინდა. მას ყოველთვის სწორი დასკვნები ჰქონდა. ღად ღირს მისი სიტყვა, რომელიც მან მიტინგზე წარმოთქვა მაშინ, 1988 წლის 3 დეკემბერს კელასურში: “ჩვენ მაინც ვიპოვით გზას აფხაზთა გულებისაკენ”.

მე ვიტყოდი, რომ ეს დღესაც “კოლხური კოშკისათვის” საპროგრამო დებულებაა.

იცით რა, ვოვა ვეკუაზე მე მიჭირს საუბარი. მე მტკივა ვოვა. ეს არის უტეხი ვაჟკაცის ადრე ჩაფერფლილი, რაინდული სული... ნათელში ამყოფოს ღმერთმა. მისი ოჯახი ცხუმ-აფხაზეთში თავის ოდა-სახლს დაუბრუნოს ღმერთმა, მდინარე ბესლეთის პირას, თამარ მეფის ხიდის მახლობლად, ბაგრატის ციხის მოპირდაპირე გორაზე რომ ჰქონდა, ამ მართლაცდა სულით და ხორცით ქართველს.

მე მის დაბადების დღეს, 5 აგვისტოსა და იმ უბედურ დღეს-15 ივლისს სანთელს ვუნთებ მის მკაფიო და ნათელ ხსოვნას.

ვოვა ვეკუას საქმიანობა ეროვნულ მოძრაობაში-ეს სულ ცალკე თემაა და მას ვერასოდეს მიუახლოვდებიან ისინი, ვინც დღეს მისი სახელის ამოფარებას ცდილობენ”.

სერგი საჯაიას სტატიიდან “მოსაგონი კაი ყმად დარჩენილი ადამიანისა” (“საქართველოს სამრეკლო”. 4-18 აგვისტო, 1998 წ):

”ცხუმ-აფხაზეთში ეროვნულ-გამათავისუფლებელი მოძრაობის კოლხური კოშკისეული თვალგახელა გულისხმობდა ჩრდილო-დასავლეთ საქართველოს მოსახლეობის ანტიიმპერიულ (ანტირუსულ და ანტიქემალისტურ) ქუდზეკაცობას: ძუძუმტეობისა და მორდუობის ზნეობრივი საწყისების ზეობას, საბჭოთა სახელმწიფო კონსტრუქციების (ფაქტის) დემონტაჟსა და კომუნისტური ცნობიერების, როგორც გამანქურთებული ეთნოდივერსიის მხილება-აღგვას.

ამ ძალისხმევის უპირველესი თაოსანი გახლდათ ვოვა ვეკუა”.

”როდესაც საუბარია ვოვა ვეკუას “არაფორმალობაზე”, პირველ რიგში, მხედველობაშია მისაღები ის, რომ მისი თაოსნობით 1989 წლისათვის (ბატონ ზვიადთან შეთანხმებით და მერაბ კოსტავას მონაწილეობით) სოხუმში შეიქმნა ილია ჭავჭავაძის საზოგადოება, რომლის ძირითადი ნაწილი ყოველთვის მხარს უჭერდა ბატონი ზვიად გამსახურდიას ეროვნულ პროგრამას. ღა თქმა უნდა, ამ საზოგადოების აფხაზეთის განყოფილებაში შემოაღწია დესტრუქციულმა ნაწილმაც, რომელთაც 1989 წლის თებერვალში “ცენტრათან” ერთად ე.წ. “ღირსების სასამართლო” (სუკ-ის პროვოკაცია) მოუწყვეს ბატონ ზვიადს. აქედან გამომდინარე, ჭავჭავაძის საზოგადოება პროტესტის ნიშნად დატოვა ერთმა ჯგუფმა. ვოვა ვეკუა დარჩა ამ საზოგადოების წევრად, მაგრამ განაგრძო იქ ზვიად გამსახურდიასა და მერაბ კოსტავას პოლიტიკური ხაზის გატარება”.

ზურაბ კვარაცხელიას სტატიიდან “ვოვა ვეკუა” (“თვალთაი”, 19-25 აგვისტო, 1998 წ.):

”იშვიათად მინახავს ვოვას სადარი ზნეობრივი, პატიოსანი, ქველი, ერთი სიტყვით ქრისტიანული იმპულსების მქონე ადამიანი. ბედნიერი ვარ, რომ მიუხედავად ასაკში თხუთმეტ-თექვსმეტი წლის სხვაობისა, ვმეგობრობდი მასთან, ვიყავი მისი თანამებრძოლი და მისი ხატება მუდამ თან მდევს. მისი სულიერება დღესაც მნიშვნელოვანწილად განსაზღვრავს ჩემს არსებობას ეროვნულ-გამათავისუფლებელ მოძრაობაში, და არა მარტო ჩემსას, ალბათ”.

”ერთხელ, თუ არ ვცდები, ეს იყო 1987 წლის მეორე ნახევარში, ვოვას ვკითხე, თუ რას ფიქრობდა ის ზვიად გამსახურდიაზე. მიპასუხა: ხვალ უსათუოდ შევხვდეთ და გეტყვიო. ცოტა არ იყოს, უკმაყოფილების გრძნობით დავცილდი იმ დღეს. თუმცა, ვოვასთვის ეს არ მიგრძნობებია. შევხვდით მეორე დღეს ერთმანეთს. “ჰა, გამომართვი”,-მითხრა და გადმომცა ქაღალდის ფურცლები. დავხედე, ქაღალდზე დაბეჭდილი იყო მერაბ კოსტავას ლექსი “ძმას-ქრისტესმიერს”. თან დასძინა: “ზურა, აი, ეს არის ჩემი პასუხი”.

ბევრი სხვათა მოგონებებიდანაც იკვეთება, რომ მოვლენათა მიმდინარეობის შებამისად, იმ ურთულეს პერიოდში, ვოვა ვეკუა გახდა ეროვნული მოძრაობის ერთ-ერთი მთავარი დასაყრდენი ძალა აფხაზეთში. ზვიადთან ერთად და მერაბთან ერთად, როგორც მათი იდეური უმცროსი ძმა, იგი ყველაფერს აკეთებდა, რათა თავისუფლებისკენ მქროლავ საქართველოს ფრთა არ მოსტეხოდა აფხაზეთში, 9 აპრილიდან გადმობრიალებულ ჩირაღდანს აფხაზეთის ვიწროებიც გაენათებია და მხოლოდ საკუთარ ჯამში ჩამყურე ქართველობაშემოცვეთილ ფილისტერებს ყურადღება ეროვნული ცნობიერებისკენ მიეპყროთ...

აფხაზეთში, სადაც ქართველებიც ერთმანეთში რუსულად საუბრობდნენ და სადაც ქართელის მიერ საქართველოსადმი განდგომას მოღალატისთვის აშკარად პრივილეგიები მოჰქონდა, განსაკუთრებით საჭირო იყო ანთებული გულისა და ძლიერი სულის ერისკაცი,-ისეთი, როგორიც იყო ვოვა ვეკუა.